Ayrılık Anksiyetesi (Kaygısı) Terapi Planı

 Daha önce yayınladığımız “Eğitim ve Davranış: “Problemli” köpek sahiplerine öneriler” yazımızdan sonra çok sayıda istek aldık ve oldukça sık yaşanan ayrılık anksiyetesi sorunu için yapabileceklerinizi yazdık.  Bu bir “terapi planı”, yani yumuşak ve pozitif bir şekilde uygulanması gerekiyor. Aksi takdirde istenmedik sonuçlar doğurabilir.

1. Dikkat Çekme Davranışına Tepkisiz Kalmak

Köpeklerde dikkat çekme davranışı, insanlara aşırı bağımlılığın ve sempatik sistemin harekete geçtiğinin (sempatik sistem heyecan ve stresle aktive olan bir sistemdir) göstergesi olduğundan, bu davranışın yanlışlıkla pekiştirilmemesi gerekmektedir.

Bunun için öncelikle yapılması gereken, köpeğinizin her türlü dikkat çekmeye yönelik davranışına tepkisiz kalınmasıdır.

Diğer bir deyişle, köpeğiniz dikkat çekmeye çalışırken kendisine kesinlikle hiçbir fiziksel veya sesli müdahalede bulunulmamalıdır.

Bu çok önemli! Dikkatini çekmek istediği kişinin tepesine de çıksa, sevimli sevimli başını kucağına da koysa o yokmuş gibi davranılmalıdır.

Konuşmak yok, okşamak yok, itmek yok, ”Hayır” demek yok.

Bu uygulamaya başlamadan önce, önlem olarak etrafta zarar verebileceği her türlü nesnenin uzaklaştırılması gerekmektedir, böylece müdahale etmek zorunda kalınacak bir durum söz konusu olmaz.

Köpeğinizin koltuk ve mobilya kemirme huyu varsa, uygulama öncesi buralara köpekler için satılan acı spreyler püskürtebilirsiniz.

Vücut, söz ve göz temasının ancak köpeğiniz dikkat çekme davranışından vazgeçip kendi yerine gittiğinde ve huzurlu bir şekilde yatarken (parasempatik sistem devredeyken) sahibi tarafından başlatılması zorunludur.

Böylece köpeğinizin bireyselliği gelişecek ve bu davranışı pekişmiş olacaktır. Bu arada önemli bir nokta: Köpeğiniz dikkat çekme davranışından vazgeçmeden önce durumu daha da abartabilir.

“Belki de yeterince sesim çıkmıyor ya da yaptığım işi gösteremedim galiba, biraz daha bağırmam gerek” düşüncesiyle çok yüksek sesle havlamaya vs. başlayabilir.

Bu durumda kesinlikle köpeğinizin tuzağına düşülüp, ona dönerek veya dönmeden “Hayır” denilmemelidir. Çünkü o zaman öğreneceği şu olacaktır: “Demek ki dikkat çekmek için bu seviyede şımarmam gerekiyormuş”.

Bu abartılı davranışına bir süre tahammül edilirse zamanla köpeğiniz ilgili davranışı tamamen bırakacaktır.

Köpek eğitimine yardımcı oyuncaklar Pawtools’da!

2. Fiziksel Temasın Azaltılması

Terapi sürecinde, köpeğinizin koltukta sizin yanınıza çıkması ve kucakta oturması yasaktır. Bu durumları engellemek için köpeğinizin yatağını oturduğunuz mekânın yakınına koyabilirsiniz.

Kucağa çıktığında, köpeğinizle hiçbir şekilde göz teması kurmamanız, severek ona onay vermemeniz ve konuşmamanız gerekiyor (“Hayır” demeniz bile köpeğiniz için ilgi çekme davranışına karşılık gelmiş olmasıdır).

Köpeğinizin kendi isteği ile yerine gittiği ve sizden uzakta kendini oyaladığı zamanları kaçırmamaya, mutlaka ödül maması ve sevgi sözcükleriyle ödüllendirmeye çalışın. Bu da bireyselliğinin gelişmesi için önemli bir uygulama.

3. Bağımsız Davranışının Teşvik Edilmesi

İnsanların varlığında kendini ödüllendirme aktiviteleri, bağımsız davranışın gelişmesine yardımcı olduğundan bu tür aktivitelerin köpeğinize temin edilmesi gerekmektedir.

Örnekler: Köpeğinizin kendi yeri veya yatağında yatarken çiğneme kemikleri, kulakları vs. veya içine yemek konulan oyuncaklarıyla (ödül topu, Kong topu vb.) oynaması, ayrıca dışarı çıkıldığında yemek ve oyuncak bulmaya yönelik oyunların oynanması.

Alternatif Etkenler

Köpeklerde rahatlama durumunda parasempatik otonom sistem devrededir. O sıradaki görsel, duysal veya kokusal bir uyaran, rahatlatma uyaranı olarak evden çıkmadan önce uygulamaya konularak kullanılabilir.

Bu ne demek peki?

İnteraktif oyuncakları veya kemikler rahatlama işareti olarak kullanılmaya uygun nesnelerdir.

Uygulama şu şekilde olmalıdır: Siz evdeyken ve köpeğiniz kendi yatağında yatarken, aktivite oyuncağı (ödül topu vb.) veya kemiği kendisine verilmeli ve bu süre zarında kendisiyle ilgilenilmemelidir.

Bu süreçte, köpeğiniz kendini oyuncağıyla oyalamalıdır. Bu uygulama gün içerisinde bir iki kere tekrarlanmalıdır.

Amacımız: Köpeğinizle ilgilenecek vaktiniz olmadığı zamanlarda ilgili oyuncağın köpeğinizin rahatlamasını tetikleyen bir obje haline gelmesi.

Dikkat edilmesi gereken nokta: Köpeğinizin oyuncağa ilgisi bittiği ve ilgisini size yönelttiği anda oyuncağın ortadan kaldırılması gerekmektedir.

Daha sonradan asıl yalnız kalma seanslarında da eve dönüldüğü anda oyuncak hemen ortadan kaldırılmalıdır. Bu uygulama için çok cezbedici bir şeyin seçilmesi gerekiyor.

Ayrılık Anksiyetesi İçin Sistematik Duyarsızlaştırma Çalışmaları

1. Basamak: Ayrılmaya dair ipuçlarına karşı duyarsızlaştırma

Köpeğiniz rahat bir şekilde kendi köşesinde otururken, evden ayrılmadığınız halde ayrılmayla bağdaşan araba anahtarının alınması, palto, ayakkabı vs. giyilmesi gibi uygulamaların yapılması gerekmektedir.

Böylece bu uyaranlar, zaman içinde evde kalmayla bağdaşmış olacaktır.

Köpeğinizin bu süre boyunca huzurlu ve mutlu olması çok önemli.

Aşamanın yavaş yavaş arttırılması gereklidir.

Mesela başlangıçta sadece önünden geçerken anahtarı elinize alıp bırakma, sonra anahtarı alıp geri oturma, sonra anahtar alma ve ayakkabı giyme vb.

2. Basamak: Kişinin yokluğuna karşı duyarsızlaştırma

Köpeğiniz rahat bir şekilde köşesinde yatmışken kendisinden birkaç adım uzaklaşmak ve geri dönüp ödüllendirmekle işe başlanmalı ve bu uzaklaşma dereceli olarak yavaş yavaş arttırılmalıdır.

Her adımda köpeğin hala daha rahat ve mutlu olması çok önemlidir.

Bu aşamayı geçtikten sonra, köpeğiniz yerinde yatarken kapı kolunu ellemek, geri gelip oturmak; kapıyı açmak kapamak; dışarı çıkmak 2 sn. sonra gelmek gibi uygulamalar yapılmalı ve yavaş yavaş dışarıda kalma süreyi arttırılmalıdır.

Ama bunu yine 1, 5, 10, 30, 45, 60 dk. gibi bir artışla değil 1, 5, 1, 3, 10, 3, 15 dk. vb. bir stratejiyle uygulanması gerekmektedir.

5 dakikanın üzerindeki çalışmalarda köpeğinizi yalnız bıraktığınız takdirde, önüne yukarıda anlatılan oyalanma oyuncaklarından verilmesi, hem evde nesne çiğnemeyi seven köpeklerin ilgilerini başka yöne aktarmalarını sağlayacak hem de terapi sürecinin daha kolay ilerlemesine katkıda bulunacaktır.