Hayvanlar depremi önceden hissedebilir mi?

Hayvanların deprem öncesi değişik bir davranışta bulunduğuna dair elimizdeki ilk referans MÖ 373 Yunanistan’a ait. Anlatılana göre, güçlü ve yıkıcı bir depremden birkaç gün önce sıçanlar, gelincikler, yılanlar ve kırkayaklar evlerini terk ederek güvenli yerlere yol almışlardı. Depremden birkaç saniyeden birkaç gün öncesine kadar hayvanların değişik davranışlar sergilediğine dair çeşitli anektodal kanıtlar mevcut. Sismik bir olaydan önce tutarlı ve güvenilir bir davranış ve bunun nasıl gerçekleştiğine dair bir açıklama hala bizleri meşgul ediyor. Bu konu üzerinde çalışan çoğu biliminsanı Çin ya da Japonya’da bu araştırmalarını sürdürüyor.

Depremin gerçekleşmesinden saniyeler önce hayvanların olağandışı davranışlarını kolayca açıklayabiliriz. Çok az insan daha küçük olan ve depremin kaynağından en hızlı gelen P dalgalarını hissedebilir. Oysa ki, keskin hislere sahip birçok hayvan S dalgası varmadan önce P dalgasını hissedebiliyor.

Peki depremin gerçekleşmesinden günler veya haftalar önce bunu hissetmek? Bu ise bambaşka bir hikâyedir.

Bir zamanlar popüler olan bir teoriye göre, Jose Mercury Gazetesi’nde yayımlanan kayıp hayvan ilanları ile San Francisco körfezi çevresinde gerçekleşen depremler arasında bir ilişki bulunmuştu. California Jeoloji dergisinde 1988’de yayınlanan kapsamlı bir istatistiksel çalışmaya göre ise iki olay arasında herhangi bir bağ olmadığı tespit edildi.

Başka bir bilimsel dergide yayınlanan makalede ise yazar bu konu hakkında şu bilgileri aktarıyor ve sorguluyor:

“Bütün hayvanlar içgüdüsel olarak kendilerine zarar verecek durumlardan kaçar. Birçok omurgalı hayvan “erken uyarı” davranışını gösterir, o yüzden sismik olaydan önce kaçma tepkisinin, hayvanlarda bulunan bu genetik eğilimin evrim göstermiş bir hâli olması mümkündür. İnsanların hissedebildiği S dalgasından saniyeler önce P dalgasına gösterilen içgüdüsel tepki çok büyük bir sıçrayış olmayabilir fakat depremden günler veya haftalar önce yaşanan ve bizim henüz bilmediğimiz başka göstergeler mevcut ise? Eğer önemli bir depremden önce gerçekleşen ve bizim henüz bilmediğimiz öncü birtakım değişiklikler yaşanıyor ise, hayvanların bu sinyalleri (toprağın kayması, yer altı sularında değişiklikler, elektrik/manyetik alanlardaki değişiklikler) anlayıp yaklaşan bir deprem olduğunu bilmeleri mümkündür.”

Bu alanda daha nice araştırmaların gerçekleşmesi gerekmektedir. Yazarın önerisine göre esas alınan bir davranış modeli belirlenmeli bu çeşitli çevresel uyarılara göre nasıl farklılık gösteriyor diye kontrollü bir şekilde laboratuvar ortamında test edilmeli. Tabii ki, bu belirlenen uyarıcıların deprem öncesi gözlemlenebilir öncü sinyaller olduğu kanıtlanabilinirse ancak, bağlantı olduğuna dair bir iddiada bulunulabilir.

Kaynaklar:

• Kirschvink, Joseph L. (2000). Earthquake Prediction by Animals: Evolution and Sensory Perception, Bull. Seism. Soc. Am., 90, pp. 312-323.
• Quammen, D. (1985). Animals and earthquakes: This World, San Francisco Chronicle, April 21, p. 15-16.
• Schaal, Rand B. (1988). An Evaluation of the Animal Behavior Theory for Earthquake Prediction, California Geology, v41, n2.