1985 yılında Susterseel, Almanya’da yaşadım, daha çocuktum. Çevreye yeni olduğum için kimseyi tanımıyordum yani arkadaşım da yoktu. İlk birkaç ayımızı geçirdiğimiz otelin sahibinin bir Alman Çoban Köpeği (German Shepherd Dog – GSD) vardı.
Oldukça yaşlı görünüyordu ve düşük enerjiliydi ama çok arkadaş canlısıydı. Birkaç hafta boyunca tek arkadaşım bu köpekti, belki de bu ırka âşık olmamın sebebi de oydu.
Benimle her sabah otobüs durağına kadar gelir, öğleden sonra okul dönüşümde de beni karşılardı. O zamanlar 6 yaşında olmama rağmen, onda ters giden bir şeyler olduğunu sezdiğimi anımsıyorum.
Yürürken canı acıyor gibiydi. Ailem bu durumu köpeğin yaşlı olmasına bağlıyordu ancak sonradan öğrendik ki bu tatlı köpek daha 5 yaşındaydı.
30 küsur yıl sonra geriye dönüp baktığımda, köpeğin içinde bulunduğu durumun büyük ihtimalle kalça displazisi olduğunu düşünüyorum. Ve bunu suçlusunun da insanoğlu.
İlgili yazı: Köpek Irklarının 100 Yıl Öncesi ve Bugünü | Üretim Onlara da Zarar Veriyor
Oldukça uzun zamandır Alman Çoban Köpeği dünyanın en popüler ırklarından biri olmasına rağmen sayıları son zamanlarda düşmeye başladı.
Bir araştırma bu düşüşü ırkın yatkın olduğu sağlık sorunlarına bağlıyor ve bu sorunların çoğunluğu da büyük olasılıkla yalnızca görünüş göz önüne alınarak üretimden (breeding) kaynaklanıyor.
Tarihsel süreç ve yapılan araştırmalar
Temmuz 2017’de “Canine Genetics and Epidemiology”de yayımlanan bir araştırmaya göre, Alman Çoban Köpeği ırkının günümüzde bir dizi sağlık sorununa olan yatkınlığı, üretimindeki yeni sayılabilecek bir değişime bağlanıyor.
Diğer ırklara kıyasla Alman Çoban Köpeği, kas-iskelet sistemi bozuklukları, osteoartrit, diyare, EPI (Exocrine Pancreatic Insufficiency), obezite ve davranış problemlerine daha yatkın hale gelmesiyle dikkat çekiyor. Bu bulgular yetiştiricilere (breeder) kırmızı alarm niteliğinde olmasına rağmen insanlar hala bu ırka binlerce dolar ödüyor.
Genel kanının aksine, Alman Çoban Köpeği 1900’lerin ilk yarısına kadar çok yaygın ve popüler değildi. Ortaya çıkışlarının hemen akabinde ise dünyanın en popüler köpek ırkları arasına girdiler.
O zamanlar bu köpeklerin asıl üretim amacı çobanlık (sürü gütme), asker ve polis görevleri, koruma, rehber ve servis köpeği olmalarıydı.
Temel özellikler de değişiyor
Aslen 22 kg civarında orta boy bir köpek olmalarına rağmen, koruma köpeği olarak popüler olmaları sonucunda daha büyük (45-60 kg) ve daha özgüveni yüksek olanlar yetiştirilmeye başlandı.
Son yıllarda ise yetiştiriciler (breeder) nedense ırkın genel sağlık durumu yerine, estetik (görünüş) özelliklerini gözetmeye başladı.
Bu durum özellikle “show-line”larda (gösteri/şov sınıfı) oldukça belirgin. Seçici üretim (selective breeding) nedeniyle cinsin fiziksel özelliklerinde ortaya çıkan değişiklikler artık GSD’lerin bir bütün olarak sağlığını etkilemiştir.
GSD’lerin birçok sağlık sorununa yatkın oluşları ise yazılı kanıtlara dayanıyor. Araştırmacılar 2013 yılında Birleşik Krallık’taki veterinerlerden yaklaşık 500.000 köpeğin bilgilerini topladı. Bu çalışma, 2005 yılı öncesine ait verileri, çalışma sırasında veteriner bakımı altında olan köpeklerin verileriyle birlikte içeriyordu.
Rahatsız edici bir şekilde, 2013 yılında, 500.000 köpekten (12.146 GSD) yaklaşık 300.000 tanesinde (7.652 GSD) en az bir rahatsızlık kaydı bulundu.
Sağlık sorunlarına yatkınlık ciddi boyutta
Aynı araştırmaya göre, köpeklerin birçoğunun durumu, kalça ve dirsek displazisi gibi kas-iskelet sistemi bozukluklarından ortaya çıkan komplikasyonlar nedeniyle ötenaziye edilecek kadar ciddi boyutta.
Irk genelinde en çok rastlanan sorunlar kulak kanalında iltihaplanma, osteoartrit, ishal, obezite ve agresyon olmak üzere, 263 farklı sağlık sorunu olarak belgelenmiştir.
GSD’lerin ortalama yaşamı 9-13 yıl arasındadır, ki bu oldukça iyi bir ortalama; ancak bu kadar sağlık sorununa yatkın olmaları yaşam kalitelerini düşürüyor olabilir.
Tüm bunları göz önüne alırsak, GSD’lerin popülerliğini biraz olsun yitirmesinin sebebini anlamak çok da zor değil. Kim bu kadar soruna yatkın olan bir ırkı satın alma, kurtarma, evlat edinme kararını alabilir?
Royal Veterinary College’den Dr. Dan O’Neill’in açıklamasına göre; “Sonuçlarımız, köpeklerde ırk sağlığının anlaşılmasına yardımcı olmak ve köpeklerde gelişmiş sağlık ve refah düzeyine yönelik kanıta dayalı yaklaşımları desteklemek için birinci basamak veteriner klinik kayıtlarının gücünü vurgulamaktadır.
İlginç bir şekilde, osteoartritin en yaygın durumlardan biri olduğunu bulduk; bunun da altında yatan nedenlerden biri eğimli bir sırt veya düşük bel gibi kozmetik özellikler gözetilerek yetiştirilmesiyle ortaya çıkıyor.”
Kendimi şunu düşünmekten alamıyorum: Tüm bu seçici üretim GSD’lerin düşük bel olmasını hedeflemişken, nasıl oldu da bu ırk standardı haline gelebildi?
Irk özellikleri neye göre belirleniyor?
Alman Çoban köpeğinin “mimarı” olarak bilinen ve benim de otorite kabul ettiğim Max Von Stephanitz, ırkın özelliklerini şöyle tanımlar:
“İki kürek kemiği arasındaki bölge, sırt seviyesine doğru daha yüksek ve eğimlidir. Sırt düzdür, sarkma veya çökme olmadan kuvvetlidir ve nispeten kısadır. Vücudun tüm yapısı hantal olmayan bir sağlamlık hissi verir.”
Ancak geçtiğimiz yıllarda ödül kazananlara baktığımızda, bu standartlar korkunç göz ardı edilmiş durumda ve bunun sonucunda GSD’ler mağdur oluyor ve eziyet çekiyor.
Bir süre önce evlat edindiğim bir Alman Çoban köpeğine, kötü üretimin neden olduğu genetik bir bozukluğa bağlı komplikasyonlar nedeniyle, üç yıl sonra ötanazi uygulandı.
Halen iki Alman Çoban köpeğim var ve her sağlıklı dışkıladıklarında rahat bir nefes alıyorum.
Hiçbir köpek sahibi, insan tercihi üretim sebebiyle bozulan köpekler nedeniyle hastalığın eşiğinde olma tedirginliğiyle yaşamamalı.
Yazar: Jason Sigler, Certified Dog Training and Behaviour Specialist, Instructor
Yazı aslı: Dog Training is My Passion